Strategia rozwoju Uniwersytetu Zielonogórskiego została przyjęta Uchwałą Senatu 19 grudnia 2012, wytyczając kierunki rozwoju Uczelni do roku 2020. Z tego powodu taka sama perspektywa czasowa została przyjęta przy opracowaniu niejszej strategii rozwoju Wydziału Fizyki i Astronomii Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Misja Wydziału Fizyki i Astronomii UZ wypływa bezpośrednio z misji oraz wizji Uniwersytetu Zielonogórskiego, których podstawę stanowi wyrównywanie szans regionu i jego mieszkańców w rozwoju, wzmacnianie potencjału intelektualnego, gospodarczego i artystycznego Uczelni poprzez kształcenie najwyższej jakości kadr oraz prowadzenie wysokiej jakości badań naukowych, z czym idzie w parze kształtowanie pozytywnych relacji z krajowym i światowym środowiskiem naukowym, gospodarczym oraz artystycznym, a przez to pływanie na pozytywny wizerunek regionu oraz Polski.
Wyżej zakreślonej misji Uczelni towarzyszy wizja jej dalszego rozwoju z którą identyfikuje się Wydział. Podstawową rolę odgrywają finansowane w dużym stopniu ze środków zewnętrznych prace naukowe i badawcze na wysokim poziomie, pociągające za sobą nabycie nowych uprawnień doktorskich i habilitacyjnych, wzmacniające zarazem rolę Wydziału jako cennego partnera we współpracy z instytucjami publicznymi oraz gospodarką. Wydział, w oparciu o kreatywne i innowacyjne metody nauczania, powinien kształcić kompetentnych i kompleksowo wykształconych absolwentów przygotowanych do funkcjonowania na dynamicznym rynku pracy, a uzyskany dyplom mieć uznanie wśród pracodawców. Sam Wydział wraz z Uczelnią będą rozpoznawalne w kraju i zagranicą, przyczyniając się zarazem do spójnego rozwoju oraz podniesienia rangi kraju i regionu oraz poprawy jakości życia ich mieszkańców.
Założenia Strategii Wydziału Fizyki i Astronomii UZ, wypływające z misji i wizji Wydziału, wpisują się w Strategię Uniwersytetu Zielonogórskiego wskazując następujące długofalowe cele strategiczne realizowane w trzech obszarach: kształceniu, badaniach naukowych i współdziałaniu Uczelni z partnerami zewnętrznymi. Dla podkreślenia spójności działań Wydziału oraz Uczelni Poniżej zostały przedstawione podstawowe cele strategiczne Wydziału w bezpośrednim odniesieniu do celów strategicznych całej Uczelni.
[K1] Doskonalenie jakości kształcenia i procesów dydaktycznych.
Ponieważ jako jeden ze swoich słabych punktów Wydział uznaje małą liczbę studentów na pierwszym i drugim stopniu kształcenia, zwiększenie ich liczby stanowi bardzo ważny element strategii. Mimo obiektywnych trudności, jakie stanowią nikłe zainteresowanie naukami ścisłymi w Polsce, ograniczenia Wydziału, zarówno kadrowe, finansowe, jak i dotyczące bazy dydaktycznej oraz silna promocja dużych uczelni w skali całego kraju, Wydział będzie starał się pozyskiwać studentów poprzez modyfikacje obecnie prowadzonych kierunków oraz tworzenie nowych. Zgodnie z tym począwszy od 2014 roku Wydział planuje współprowadzić międzywydziałowy kierunek na Uczelni pod nazwą „Fizyka i inżynieria kosmiczna”, gdzie liderem będzie Wydział Inżynierii Lądowej i Środowiska.
Działania na rzecz tworzenia nowych kierunków zostaną wzmożone w dalszej perspektywie, kiedy Wydział otrzyma uprawnienia habilitacyjne w dyscyplinie fizyka (oprócz obecnych w dyscyplinie astronomia). Z punktu widzenia racjonalnego zarządzania dydaktyką za celowe wydaje się połączenie w przyszłości fizyki i astronomii w jeden kierunek.
Wydział będzie występował o dofinansowanie, zarówno w celu unowocześnia oraz rozbudowania aktualnej bazy dydaktycznej, jak i w związku z wprowadzaniem nowych kierunków (jak to miało miejsce w latach 2009-2012 przy otwarciu nowej specjalności ekofizyka na kierunku fizyka).
Wydział, zgodnie z uczelnianym systemem zapewniania jakości kształcenia, regularnie prowadzi ewaluację procesu dydaktycznego. W oparciu o zestaw ankiet oraz hospitacji formułowane są zalecenia na szczeblu dziekana bądź dyrektorów instytutów, które usprawniają pracę nauczycieli akademickich oraz administracji wydziałowej. Warto wspomnieć, że kadra naukowa Wydziału charakteryzuje się wysokim stosunkiem liczby samodzielnych pracowników naukowych do liczby studentów. Zarazem, co jest podkreślane przez studentów, nauce towarzyszy przyjazna atmosfera.
W celu zwiększenia liczby kandydatów na studia Wydział zintensyfikował w ostatnich latach współpracę ze zdolnymi uczniami szkół średnich regionu (m.in. zajęcia laboratoryjne dostosowane do ucznia szkoły ponadgimnazjalnej czy zajęcia rachunkowe z fizyki dla uczniów klas maturalnych) oraz wprowadził nowe formy propagowania studiów na Wydziale (m.in. prelekcje i pokazy w szkołach ponadgimnazjalnych oraz podczas imprez kulturalnych na terenie województwa lubuskiego). Wydział zamierza kontynuować taką działalność w następnych latach.
Prowadzone na Wydziale studia doktoranckie, kiedy liczba doktorantów jest porównywalna z liczbą pracowników naukowych Wydziału, a corocznie finalizowanych jest kilka przewodów doktorskich, dowodzą wysokiej rangi naukowej wydziału. Także świadczy o tym znaczny udział studentów zagranicznych w studiach trzeciego stopnia. Studia doktoranckie prowadzone na Wydziale powinny uczyć samodzielnego stawiania i rozwiązywania problemów badawczych, a opierać się na tradycyjnych relacjach mistrz-uczeń. Wydział w dalszym ciągu będzie zabiegał o wzbogacenie oferty badawczej dla doktorantów oraz kontakt z możliwie najlepszymi krajowymi i zagranicznymi ośrodkami badawczymi.
Z racji prowadzenia na kierunku fizyka techniczna zajęć w ramach specjalności fizyka medyczna nawiązaliśmy współpracę ze Szpitalem Wojewódzkim SP ZOZ im. Karola Marcinkowskiego w Zielonej Górze. Dzięki temu nasi studenci mają sposobność, poprzez system praktyk i wizyt, zapoznania się z realnym instrumentarium medycznym i nowoczesną aparaturą diagnostyczną. Co więcej, poprzez bezpośredni kontakt mogą zapoznać się ze specyfiką pracy w placówce zdrowia oraz obowiązującymi tam zasadami BHP (np. ochrona przeciwbakteriologiczna).
Z pewnością w przyszłości Wydział będzie dążył do nawiązania dalszych takich kontaktów, także woparciu o listy intencyjne oraz umowy o współpracy, z innymi placówkami na terenie województwa lubuskiego.
Za sprawą studentów obcokrajowców, którzy od kilku lat kształcą się na Wydziale część zajęć na poziomie studiów pierwszego, drugiego i trzeciego prowadzona jest zarówno w języku polskim i angielskim. Dla ułatwienia adaptacji nowo przybyłym od 2013 roku został uruchomiony na Wydziale kurs przygotowawczy dla obcokrajowców, na którym kandydat na studenta Uczelni (bez względu na docelowy wydział) może uzupełnić swoją wiedzę z zakresu matematyki, fizyki oraz języka angielskiego. Co więcej, prowadzone tam zajęcia zapoznają go także z kulturą i zwyczajami w naszym kraju.
Udział w konsorcjach „LOFAR-POLFAR” oraz „Narodowe Centrum Radioastronomii i Inżynierii Kosmicznej” pozwala na stabilną współpracę z innymi ośrodkami naukowo-badawczymi i przemysłem związanym z tego typu działalnością, co umożliwia pisanie prac magisterskich bezpośrednio na danych dostarczanych przez firmy oraz prac doktorskich z otrzymanych danych obserwacyjnych.
[K2] Poszerzenie oferty edukacyjnej o kierunki strategiczne takie jak lekarski, prawo – orientacja efektów kształcenia na potrzeby rynku pracy.
Aby odpowiedzieć na potrzeby regionalnego rynku pracy, w roku 2012 na kierunku fizyka techniczna (studia inżynierskie, 3,5-letnie) podjęto na Wydziale kształcenie studentów pierwszego stopnia w zakresie specjalności: fizyka medyczna. Współgrało to z planami Uczelni, która za jeden z celów strategicznych obrała utworzenie w najbliższych latach nowego kierunku lekarskiego. Wydział będzie zabiegał o umożliwienie studentom kierunku fizyka techniczna zdobycie certyfikatów związanych w zawodem technika medycznego.
[K3] Rozwijanie mobilności studentów.
Wydział aktywnie bierze udział w międzynarodowej wymianie studenckiej prowadzonej w ramach programu Erasmus. W świetle przemian w skali całej Europy, kiedy zarówno proces badań naukowych, jak i kształcenia staje się coraz bardziej zintegrowany, Wydział będzie dążył do poszerzenia skali tych działań.
Celem Wydziału jest wzbogacenie studiów doktoranckich o regularne krótkoterminowe wyjazdy doktorantów do ośrodków naukowych, z którymi współpracują pracownicy Wydziału. Wyjazdy te powinny być finansowane ze źródeł dedykowanych młodym naukowcom (jak stypendia naukowe dla doktorantów kształcących się na kierunkach uznanych za szczególnie istotne z punktu widzenia rozwoju Województwa Lubuskiego czy granty NCN) bądź z grantów promotorów.
[K4] Rozwój infrastruktury dydaktycznej i socjalnej dla studentów.
Ponieważ budynek zajmowany przez Wydział jest stosunkowo nowy i był projektowany z myślą o bieżącej funkcji, dydaktyczna baza lokalowa (sale wykładowe, ćwiczeniowe, laboratoria) jest wystarczająca wobec aktualnych potrzeb. Zarazem, jako że liczba doktorantów systematycznie rośnie na Wydziale, władze wydziałowe, jak i instytutowe od kilku lat z sukcesem dążą do powiększenia liczby pokoi będących w dyspozycji Wydziału. Towarzyszyło temu utworzenie pokojów dla studentów wyposażonych w podstawowy sprzęt socjalny, który w dalszych latach powinien być modernizowany i uzupełniany.
[B1] Doskonalenie jakości i rozszerzenie zakresu badań naukowych.
Dzięki swojemu dorobkowi i potencjałowi naukowemu Wydział w przeprowadzonej przez Komitet Ewaluacji Jednostek Naukowych ocenie jednostek naukowych ogłoszonej w dniu 30.09.2013 otrzymał kategorię A. Priorytetowym celem Wydziału jest nie tylko utrzymanie tej pozycji, ale dalszy rozwój prowadzący do otrzymania prestiżowej kategorii A+. Drugim, równie ambitnym, dalekosiężnym celem jest uzyskanie statusu Krajowego Naukowego Ośrodka Wiodącego w kolejnym ministerialnym konkursie, przy czym najbardziej realną opcją jest aplikowanie o niego w ramach konsorcjum.
Mimo kategorii A otrzymanej przez Wydział gwarantującej dotacje na utrzymanie potencjału badawczego (z mnożnikiem 1.0), obecna polityka ministerstwa sprawia, że niezbędne jest występowanie o środki finansowe w ramach grantów naukowych. W związku z tym pracownicy Wydziału przykładowo aplikując do Narodowego Centrum Nauki otrzymali bądź będą się starali o dofinansowanie badań naukowych w takich kategoriach jak PRELUDIUM, OPUS czy MAESTRO. Ponieważ w nowej unijnej perspektywie finansowej 2014-2020 w ramach programu „Horyzont 2020” przewidziano ponad 70 miliardów euro, Wydział będzie czynił wszelkie starania,aby uzyskać dostęp do tych środków na drodze konkursów.
Szczególna uwaga będzie poświęcona młodym naukowcom, którzy prowadzą na Wydziale badania o wysokiej jakości i posiadają znaczący dorobek naukowy. Ponieważ dla tej grupy docelowej jest organizowanych relatywnie dużo różnych konkursów, opiekunowie/promotorzy doktorantów powinni od początku studiów doktoranckich angażować swoich podopiecznych doprowadzenia innowacyjnych badań, które mogą szybko skutkować wartościowymi publikacjami, a w dalszej kolejności zdobyciem grantu.Wydział poprzez swoich pracowników zaangażowany jest w realizację projektu europejskiego AstroNet-II The Astonomical Network. Celem tego projektu, obejmującego 11 uniwersytetów i agencji kosmicznych z różnych krajów Europy, jest kształcenie młodychspecjalistów do pracy w przemyśle kosmicznym oraz w instytucjach naukowo technicznych zajmujących się tą tematyka. W ramach projektu zatrudniono na Wydziale na okres trzyletni doktoranta z Wielkiej Brytanii.
[B2] Wzmocnienie potencjału i zwiększenie mobilności kadry naukowej.
Polityka zatrudniania na Wydziale musi harmonizować z jednym z celów strategicznych Wydziału jakim jest uzyskanie uprawnień do habilitowania w dyscyplinie fizyka. Wydział, oprócz nacisku na rozwój własnej kadry naukowej, zainteresowany jest pozyskiwaniem osób z zewnątrz,przy spełnieniu warunku posiadania znaczącego dorobku naukowego oraz perspektywicznej tematyki badawczej. Ten ostatni wymóg jest szczególnie ważny w sytuacji, kiedy polityka szukania oszczędności w budżecie UZ, wyklucza decyzje chybione.
Polityka kadrowa Wydziału promuje pracowników najbardziej aktywnych naukowo i dydaktycznie. Aby stworzyć szanse zatrudniania dla wyróżniających się absolwentów studiów doktoranckich prowadzonych na Wydziale, po osiągnięciu wieku emerytalnego pracownicy Wydziału nie powinni być dalej na nim zatrudniani. Kiedy ustawowy okres na przygotowanie habilitacji będzie wymagał przedłużenia, zgoda na okresowe przejście na etat dydaktyczny będzie udzielana jedynie w wyjątkowych sytuacjach.
Znaczna część pracowników Wydziału jest dobrze rozpoznawana na świecie, ale w niewielkim stopniu przekłada to się na członkostwo w międzynarodowych towarzystwach, organizacjach i instytucjach naukowych, takich, gdzie członkowie pochodzą z co najmniej z dziesięciu państw. W przypadku Wydziału takim dobrym przykładem jest dr hab. Jarosław Piskorski, który należy do prestiżowego towarzystwa International Society for Holter and Noninvasive Electrocardiology. Podobna sytuacja ma miejsce w kategorii członkostwa pracowników Wydziału w zespołach eksperckich powołanych przez organy lub instytucje państwowe oraz instytucje zagraniczne lub międzynarodowe, gdzie jedynie prof. dr hab. Wiesław Leoński jest zaangażowany m.in. w działalność Polskiej Komisji Akredytacyjnej. Wydział będzie czynił starania, aby wzrósł udział jego pracowników w tego typu gremiach.
[B3] Uzyskanie nowych uprawnień do nadawania tytułów i stopni naukowych.
Wydział w ciągu najbliższych czterech lat zamierza nabyć uprawnienia do habilitowania w dziedzinie nauk fizycznych w dyscyplinie fizyka. W tym celu niezbędny jest dalszy rozwój samodzielnej kadry naukowej, zarówno w zakresie stopnia doktora habilitowanego, jak i tytułu profesorskiego. Także bardzo istotne jest znaczne zwiększenie współczynnika sukcesu dla pracowników Instytutu Fizyki aplikujących o granty naukowo-badawcze.
[B4] Rozwój infrastruktury naukowo-badawczej.
Wydział uczestniczy w dwóch projektach/konsorcjach badawczych: „LOFAR-POLFAR” i „Narodowe Centrum Radioastronomii i Inżynierii Kosmicznej”. Oba projekty zostały umieszczone na Mapie Drogowej Polskiej Infrastruktury Badawczej, a dotyczą budowy sieci stacji radioastronomicznych oraz budowy 90-metrowego radioteleskopu. Warto zauważyć, że zaproponowane przez polskie konsorcjum POLFAR programy badawcze stanowią unikalne laboratorium fizyki plazmy w warunkach nieosiągalnych w ziemskich laboratoriach. Jednym z zadań Wydziału w okresie objętym niniejszą strategią jest dalsze angażowanie się w podobne projekty, w szczególności te wpisane na Mapę Drogową Polskiej Infrastruktury Badawczej.Wydział, dzięki grantowi przyznanemu przez Fundację na Rzecz Nauki Polskiej dr hab. Dorocie Rosińskiej w ramach programu FOCUS, posiada obecnie największy klaster komputerowy w Polsce poświęcony astrofizyce fal grawitacyjnych. Warto podkreślić, że jest on dostępny dla uprawnionych użytkowników z całego świata, a na podstawie wykonanych obliczeń zostało opublikowanych kilkadziesiąt prac. Dzięki bogatym kontaktom naukowym pracowników Instytutu Astronomii oraz wysokiej pozycji na świecie można oczekiwać ich dalszego zaangażowania w sięganie do podobnych źródeł finansowania, co będzie wspierane przez władze Wydziału.
Badania naukowe Wydziału w zakresie fizyki medycznej i biofizyki, ze szczególnym uwzględnieniem zastosowań fizyki w diagnostyce oraz badań nad zastosowań nanocząstek magnetycznych, od kilku lat – na miarę możliwości Wydziału – wspierane są zakupami aparatury.
Podobna sytuacja ma miejsce w zakresie rozbudowy aparatury dedykowanej badaniom spektroskopowym – tradycyjnie już od wielu lat prowadzonym w Instytucie Fizyki – gdzie dzięki środkom finansowym przyznanym na realizację projektów obejmujących badania naukowe lub prace rozwojowe zakupiono spektrofluorymetr. Jednak duża dysproporcja między pozyskiwanymi środkami a potrzebami sprawia, że aktywność pracowników prowadząca do uzyskania środków z projektów finansowanych przez NCN, NCBiR, UE, MNiSW, FNP itp. musi być znacząco zintensyfikowana.
[R1] Rozwijanie wartościowych relacji z krajowymi i międzynarodowymi podmiotami gospodarczymi, społecznymi, kulturowymi.
Wydział kształci studentów na kierunkach i specjalnościach tworzonych z myślą o potrzebach regionu oraz kraju nawiązując przy tym kontakty z instytucjami, które stanowią potencjalne miejsca pracy absolwentów Wydziału. Pracownicy Wydziału często występują w środkach masowego przekazu i w oparciu o swoją wiedzę oraz doświadczenie zabierają głos w sprawach istotnych dla społeczeństwa.
[R2] Kształtowanie regionalnej, krajowej, europejskiej i międzynarodowej przestrzeni badawczej.
Współtworzenie międzywydziałowego kierunku pt. „Fizyka i inżynieria kosmiczna” jest odpowiedzią na potrzeby otoczenia społeczno-gospodarczego w świetle podpisania przez Polskę umów międzynarodowych związanych z przyjęciem naszego kraju do Europejskiej Agencji Kosmicznej. Specjaliści w zakresie technologii kosmicznych (przykładowo budowy naziemnych sieci obserwacyjnych) będą niezbędni dla jednostek gospodarczych i naukowych uczestniczących w programach międzynarodowych. Wydział będzie dokładał starań, aby w następnych latach aktywnie reagować, a także samemu inicjować tego typu działania mające na celu ułatwienie absolwentom znalezienia zatrudnienia.
Ponieważ od kilku lat rośnie rola wskaźników naukometrycznych służących do oceny działalności naukowej jednostek naukowych w tym wyższych uczelni, pracownicy Wydziału pod kierunkiem prof. Janusza Gila przygotowali nowy ranking dotyczący uczelni oraz instytutów PAN. Wyniki opublikowane przez profesorów Ryszarda Kierzka i Janusza Gila wzbudziły duże zainteresowanie w polskim środowisku naukowym, stanowiąc ważny punkt pod dalsze dyskusje związane np. z kolejną oceną parametryczną.
[R3] Kształtowanie tradycji akademickich, popularyzacja nauki i życia kulturalnego w regionie Od dziesięciu lat Wydział bardzo aktywnie angażuje się w Festiwal Nauki corocznie organizowany przez Uniwersytet Zielonogórski, starając się dotrzeć do możliwie najszerszego grona odbiorców. Przykładem tego jest cieszące się dużą popularnością „Przedszkole fizyczne”, gdzie prezentacje zostały zaadresowane do najmłodszego odbiorcy. Z kolei od 2012 roku na Wydziale działa „Wszechnica 106”, w ramach której raz w miesiącu młodzież szkół ponadgimnazjalnych oraz wszyscy chętni zapraszani są na wykłady popularyzujące nauki przyrodnicze. Inicjatywa ta nawiązuje do starej akademickiej tradycji dzielenia się wiedzą z szeroką grupą odbiorców.Z inicjatywy i pod opieką Instytutu Astronomii powstała w województwie lubuskim sieć młodzieżowych obserwatoriów astronomicznych – dla uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych - finansowana w całości przez Unię Europejską w ramach Lubuskiego Regionalnego Programu Operacyjnego. Z kolei projekt pt. „System wizualizacji orbit sztucznych satelitów Ziemi oraz trajektorii sond kosmicznych w Układzie Słonecznym” został w 2013 roku laureatem konkursu „Ścieżki Kopernika” organizowanego przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Projekt, realizowany dla celów edukacyjnych, dotyczy komputerowej wizualizacji orbit sztucznych satelitów Ziemi oraz trajektorii sond kosmicznych wykorzystywanych do eksploracji planet Układu Słonecznego. Problematyka ta nabrała szczególnej aktualności po przystąpieniu Polski do ESA w roku 2012. W najbliższych latach Wydział dalej będzie się włączał się w podobne działania edukacyjne, także związane z planami utworzenia Centrum Nauki Keplera i Planetarium "Wenus" w Zielonej Górze.
Wydział w dalszym ciągu zamierza angażować się w kształtowanie tradycji akademickiej oraz w propagowanie wiedzy, starając się, aby brali w niej zarówno doświadczeni pracownicy naukowi, młodzi naukowcy oraz studenci wszystkich stopni kształcenia.
[R4] Transfer wiedzy, technologii i innowacji z nauki do otoczenia, komercjalizacja wyników badań.
Wydział zamierza budować trwałe relacje z otoczeniem gospodarczym w tym ze służbą zdrowia, co będzie stanowić podstawę do dalszych wspólnych projektów wdrożeniowych. Przykład takich działań stanowi zastosowanie w praktyce bardzo efektywnego algorytmu numerycznego do analizy danych kardiologicznych (sygnał RR) zaproponowanego przez dra hab. Jarosława Piskorskiego oraz dra Sebastiana Żurka.
Strategia Wydziału Fizyki zarówno precyzuje najważniejsze cele, jak i określa sposoby ich realizacji, w tym zdobywania środków finansowych. Będąc w zgodzie ze strategią Uczelni, uwzględnia zmiany w przepisach mające na celu usprawnienie i podniesienie poziomu zarówno działalności naukowej, jak i dydaktycznej oraz zdynamizowanie współpracy z otoczeniem społeczno-gospodarczym. Zarazem Wydział z szacunkiem odnosi się do tradycji akademickich, etosu pracy oraz przestrzegania przez studentów i nauczycieli wzajemnego szacunku w myśl pierwotnej nazwy uniwersytetu: „Universitas magistrorum et scholarium” czyli „Wspólnotauczonych i uczniów”.
